Communication clinique multilingue dans les études de médecine et d’infirmière en Espagne : une étude de cas
DOI :
https://doi.org/10.17533/udea.mut.v18n1a11Mots-clés :
análisis curricular de la enseñanza de la comunicación clínica, atención centrada en el paciente, análisis temático, comunicación clínica, comunicación multilingüe y multiculturalRésumé
Au cours des cinq dernières décennies, le concept de communication dans les établissements de santé a subi des transformations majeures, en raison du changement de paradigme dans la relation médecin-patient. Cependant, il existe encore de nombreuses situations dans lesquelles l’asymétrie observée dans cette circonstance communicative entraîne des difficultés pour les patients. Il est donc nécessaire de revoir les programmes de formation des futurs professionnels de la santé afin de déterminer les éventuelles lacunes qui nous permettront de proposer de futures actions d’amélioration. Cet article présente les résultats d’un projet de recherche visant à identifier et à examiner la formation à la communication clinique monolingue et multilingue dans les diplômes de médecine et d’infirmière actuellement offerts dans la Communauté Valencienne (Espagne), où deux langues officielles coexistent et où l’on observe un afflux important d’immigrants et de touristes. Pour ce faire, un corpus de 545 guides pédagogiques a été utilisé comme échantillon, compilé à partir de l’analyse de 12 programmes d’études dans la zone géographique sélectionnée. Nous avons ensuite appliqué une analyse thématique des données pour extraire les sujets liés à la communication clinique qui apparaissent dans ces guides d’enseignement. Le résultat a été une cartographie exhaustive du contenu associé à la communication clinique dans ces programmes. Ça peut servir de base à de futures études pédagogiques, linguistiques et traductologiques dans lesquelles, outre le contenu, d’autres aspects de la communication clinique, tant monolingue que multilingue, sont analysés et des propositions d’amélioration des programmes ainsi que de création de ressources de formation sont avancées.
Téléchargements
Références
Borja Albi, A. (2012). Aproximación traductológica a los textos médico-jurídicos. Panace@, 13(36), 167–175. https://www.tremedica.org/wp-content/uploads/n36-tradyterm_ABorjaAlbi.pdf
Borja Albi, A. (2015). Recomendaciones para trabajar con intérpretes en el ámbito sanitario. En A. Borja Albi y M. del Pozo Triviño (Eds.), La comunicación mediada por intérpretes en contextos de violencia de género. Guía de buenas prácticas para trabajar con intérpretes (pp. 107–126). Tirant lo Blanch.
Braun, V. y Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Braun, V. y Clarke, V. (2020). One size fits all? What counts as quality practice in (reflexive) thematic analysis? Qualitative Research in Psychology, 18(3), 328–352 https://doi.org/10.1080/14780887.2020.1769238
Cacace, P. J. y Giménez-Lascano, G. (2022). Modelos de atención centrados en la persona: evolución de conceptos humanizadores de nuestras prácticas. Revista Mexicana de Medicina Familiar, 9(2): 63–72. https://doi.org/10.24875/rmf.21000070
Caldevilla Domínguez, D. (2009). Comunicar en situaciones de crisis. Vivat academia, 105, 1–27. https://doi.org/10.15178/va.2009.105.1-27
Castillo-Montes, M. y Ramírez-Santana, M. (2020). Experiencia de enseñanza usando metodologías activas, y tecnologías de información y comunicación en estudiantes de medicina del ciclo clínico. Formación universitaria, 13(3), 65–76. https://dx.doi.org/10.4067/S0718-50062020000300065
Climent-Ferrando, V. (2021). El multilingüisme: Una qüestió d’Estat? L’avaluació de la política lingüística de l’Estat Espanyol a través del concepte de disponibilitat lingüística. Treballs de sociolingüística catalana, 32, 53–80. https://raco.cat/index.php/TSC/article/view/403346
Costa, B. (2022). Interpreter-mediated CBT – a practical implementation guide for working with spoken language interpreters. The Cognitive Behaviour Therapist, 15(e8). https://doi.org/10.1017/S1754470X2200006X
Coulter, A. (2011). Engaging Patients in Healthcare. Open University Press.
Dávila Rodríguez, A. A. (2018). Medicina defensiva. ¿Evitable? Cirujano general, 40(1), 54-60. http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1405-00992018000100054&lng=es&tlng=es
Díaz-Martínez, L. A., Cuesta Armesto, M. H. y Díaz Rojas, M. J. (2020). La formación médica en comunicación de malas noticias: Una revisión narrativa. Revista Española de Educación Médica, 1(2), 32–44. https://doi.org/10.6018/edumed.439731
Epstein, R. M. y Street, R. L. (2011). The values and value of patient-centered care. The Annals of Family Medicine, 9(2), 100–103. https://doi.org/10.1370/afm.1239
García-Izquierdo, I. y Borja Albi, A. (2024). La comunicación en contextos de salud: generación de recursos tecnológicos para la mejora de la eficacia comunicativa del Consentimiento Informado. Cademos de Tradução, 44(1). https://doi.org/10.5007/2175-7968.2024.e95247
García-Izquierdo, I. y Montalt, V. (2013). Equigeneric and intergeneric translation in patient-centred care. HERMES: Journal of Language and Communication in Business, 51, 39–51. https://doi.org/10.7146/hjlcb.v26i51.97436
Hall, J. A. y Roter, D. L. (2012). Physician–Patient Communication. En H. S. Friedman (Ed.), The Oxford Handbook of Health Psychology. Oxford Library of Psychology (pp. 318–346). https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195342819.013.0014
Halpern, J. (2014). From idealized clinical empathy to empathic communication in medical care. Medical Health Care and Philosophy, 17, 301–311. https://doi.org/10.1007/s11019-013-9510-4
Jacobs, W., Amuta, A. O., Jeon, K. C. y Alvares, C. (2017). Health information seeking in the digital age: An analysis of health information seeking behavior among US adults. Cogent Social Sciences, 3(1). https://doi.org/10.1080/23311886.2017.1302785
Kirmayer, L. J. y Ryder, A. G. (2015). Culture and psychopathology. Current Opinion in Psychology, 8, 143-148. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2015.10.020
Kwan, M., Jeemi, Z., Norman, R. y Dantas J.A.R. (2023). Professional Interpreter Services and the Impact on Hospital Care Outcomes: An Integrative Review of Literature. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(6), 5165. https://doi.org/10.3390/ijerph20065165
Linell, P. (2009). Rethinking language, mind, and world dialogically. Information Age Publishing.
Matthews, B. y Ross, L. (2010). Research Methods: A Practical Guide for the Social Sciences. Pearson Education Ltd.
Metaxas, D. y Zhang, S. (2013). A review of motion analysis methods for human Nonverbal Communication Computing. Image and Vision Computing, 31(6–7), 421-433. https://doi.org/10.1016/j.imavis.2013.03.005
Montalt, V. (2021). Medical humanities and translation. En Ş. Susam-Saraeva y E. Spišiaková, The Routledge Handbook of Translation and Health (pp. 130-148). Routledge/Taylor & Francis Group. https://doi.org/10.4324/9781003167983
Morgan, D. L. y Nica, A. (2020). Iterative Thematic Inquiry: A New Method for Analyzing Qualitative Data. International Journal of Qualitative Methods, 19. https://doi.org/10.1177/1609406920955118
Ormazábal Valladaresa, V., Almuna Salgadob, F., Hernández Montescy, L. y Zúñiga Arbalti, F. (2019). Juego de roles como método de enseñanza de Farmacología para estudiantes de la carrera de enfermería. Educación Médica, 20(4), 206–212. https://doi.org/10.1016/j.edumed.2018.07.001
Padilla Góngora, D., Martínez Cortés, M. C., Pérez Morón, M. T., Rodríguez Martín, C. R. y Miras Martínez, F. (2008). La competencia lingüística como base del aprendizaje. International Journal of Developmental and Educational Psychology, 1, 177–184. http://hdl.handle.net/10662/17575
Saldanha, G. y O’Brien, S. (2014). Research Methodologies in Translation Studies (1st ed.). Routledge.
Sans, M. y Sellarés, J. (2010). Detección de la violencia de género en atención primaria. Revista Española de Medicina Legal, 36(3), 104-109. https://doi.org/10.1016/S0377-4732(10)70038-9
Sanz-Moreno, R. (2018). La percepción del personal sanitario sobre la interpretación en hospitales. Estudio de caso. Panace@, XIX(47). https://www.tremedica.org/wp-content/uploads/n47-tribuna-1.pdf
Storey, J. D. (2022). Global health communication. En T. L. Thompson y N. G. Harrington (Eds.), The Routledge handbook of health communication (3rd ed., pp. 456–474). Routledge/Taylor & Francis Group. https://doi.org/10.4324/9781003043379
Strelow, K. R., Bahadir, S., Stollhof, B., Heeb, R. M. y Buggenhagen, H. (2021). Patient interviews in interprofessional and intercultural contexts (PinKo) – project report on interdisciplinary competence development in students of medicine, pharmacy, and community interpreting. GMS Journal for Medical Education, 38(3), 1–19. https://doi.org/10.3205/zma001463
Sulzer, S. H., Feinstein, N. W. y Wendland, C. (2016). Assessing empathy development in medical education: a systematic review. Medical Education, 50(3), 300-310. https://doi.org/10.1111/medu.12806
Torner, R. (2001). El reconeixement normatiu del principi de disponibilitat lingüística: una qüestió delicada. En Generalitat de Catalunya (Ed.), Actes del 2n Congrés Europeu sobre Planificació Lingüística. (14, 15 i 16 de novembre, Andorra la Vella) (pp. 435-443). Generalitat de Catalunya. Departament de Cultura.
Wang, Y., McKee, M., Torbica, A. y Stuckler D. (2019). Systematic Literature Review on the Spread of Health-related Misinformation on Social Media. Social Science & Medicine, 240, 112552. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2019.112552
World Health Organization. (2013). Global and regional estimates of violence against women: prevalence and health effects of intimate partner violence and non-partner sexual violence. World Health Organization. https://iris.who.int/handle/10665/85239
Téléchargements
Publié-e
Comment citer
Numéro
Rubrique
Licence
(c) Tous droits réservés Mutatis Mutandis. Revista Latinoamericana de Traducción 2025

Cette œuvre est sous licence Creative Commons Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Partage dans les Mêmes Conditions 4.0 International.
Aquellos autores/as que tengan publicaciones con esta revista, aceptan los términos siguientes:
- La revista es el titular de los derechos de autor de los artículos, los cuales estarán simultáneamente sujetos a la Licencia de reconocimiento no comercial sin obra derivada de Creative Commons que permite a terceros compartir la obra siempre que se indique su autor y su primera publicación esta revista.
- Los autores/as podrán adoptar otros acuerdos de licencia no exclusiva de distribución de la versión de la obra publicada (p. ej.: depositarla en un archivo telemático institucional o publicarla en un volumen monográfico) siempre que se indique la publicación inicial en esta revista.
- Se permite y recomienda a los autores/as difundir su obra a través de Internet (p. ej.: en archivos telemáticos institucionales o en su página web) antes y durante el proceso de envío, lo cual puede producir intercambios interesantes y aumentar las citas de la obra publicada.