Da exclusão à participação intergeracional ativa: um projeto de dobragem em uma língua indígena minorizada
DOI:
https://doi.org/10.17533/udea.ikala.356014Palavras-chave:
animação digital, dobragem, forro, línguas minorizadas, participação intergeracionalResumo
O forró é uma língua minoritária em São Tomé e Príncipe (África) que coexiste com o português —língua hegemónica—, tem pouca presença social e mínimo apoio institucional; é falado principalmente pelos idosos, que sofrem uma exclusão acentuada da vida social. Este trabalho é o resultado de um projeto com um duplo objetivo: procurar ferramentas para melhorar as relações intergeracionais e o bem-estar social dos idosos, e descobrir como as atividades de transmissão linguística intergeracional influenciam a comunidade. O estudo é efetuado na comunidade de Santo Amaro, com a colaboração de uma ong de cooperação para o desenvolvimento. Partindo da hipótese de que a dobragem pode ser uma ferramenta útil para unir diferentes gerações, temos concebida uma oficina de dobragem de uma animação digital com idosos e crianças da mesma comunidade, e os resultados da atividade foram analisados qualitativamente. Por um lado, confirmaram-se os benefícios de um workshop de dobragem como o proposto em diferentes aspectos culturais e sociais, uma vez que permite dar visibilidade e promover os direitos dos falantes, bem como dar-lhes projeção social e quebrar preconceitos interlinguísticos e intergeracionais; por outro lado, a comunidade beneficiou-se do produto de um trabalho colaborativo que lhes disponibilizou material audiovisual digital de qualidade, anteriormente inexistente nesta língua minorizada.
Downloads
Referências
Agost Canós, R. (2001). Aspectos generales de la traducción para el doblaje. En J. D. Sanderson Pastor (Coord.), ¡Doble o nada! Actas de las I y II Jornadas de doblaje y subtitulación de la Universidad de Alicante (pp. 13-26). Universitat d’Alacant.
Almeida, M. I. F de. (2022). Estudo sobre a violência contra as idosas em São Tomé e Príncipe no período 2018-2020. [Tesis de licenciatura]. Universidade da Integração Internacional da Lusofonia Afrobrasileira (UNILAB). https://repositorio.unilab.edu.br/jspui/handle/123456789/2588
Cátedra Unesco de Patrimonio Lingüístico Mundial. (s. f.). Proyectos en curso. La Cátedra viaja hasta Santo Tomé y Príncipe. Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea. https://www.ehu.eus/es/web/mho-unesco-katedra/abian
Chaume, F. (2012). Audiovisual translation: Dubbing. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003161660
Díez de Ultzurrun Sagalà, I. y Zabaltza Aleman, F. (2023). Hizkuntza-politika eta nazioarteko ikusentzunezkoak: zer dugun bikoizketaren alde. Senez, 54, 226-239. https://eizie.eus/eu/argitalpenak/senez/senez-54-2023/hizkuntza-politika-eta-nazioarteko-ikus-entzunezkoak-zer-dugun-bikoizketaren-alde
De Ridder, R. y O’Connell, E. (2018). Minority languages, language planning and audiovisual translation. En L. Pérez González (Coord.), The Routledge handbook of audiovisual translation (pp. 401-417). Taylor & Francis. https://doi.org/10.4324/9781315717166-25
Dobao, X. A. (2004). Dez teses para interpretar a dobraxe en Galicia. A Trabe de ouro, (59), 89-102.
Dore, M. y Vagnoli, L. (2020). Amateur dubbing and humour to promote well-being among hospitalised children and adolescents. In M. Dore (Ed.), Humour translation in the age of multimedia (pp. 158-176). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429316081-9
Eberhard, D. M., Simons, G. F. y Fennig, C. D. (Eds.) (2023). Ethnologue: Languages of the world (26.a ed.). SIL International. http://www.ethnologue.com
Gobierno de España, Oficina de Información Diplomática del Ministerio de Asuntos Exteriores, Unión Europea y Cooperación (2024). Santo Tomé y Príncipe. https://www.exteriores.gob.es/Documents/FichasPais/SANTOTOME_FICHA%20PAIS.pdf
Gonçalves, R. y Hagemeijer, T. (2015). O português num contexto multilingue: O caso de São Tomé e Príncipe. Revista Científica da Universidade Eduardo Mondlane: Série Letras e Ciências Sociais, 1(1), 87-107. https://repositorio.ul.pt/handle/10451/31032
Hagemeijer, T., Gonçalves, R. y Afonso, B. (2018). Línguas e políticas linguísticas em São Tomé e Príncipe. En P. F. Pinto y S. Melo-Pfeifer (Eds.), Políticas linguísticas em português (pp. 54-79). Lidel.
Kornai, A. (2013) Digital language death. PLoS One, 8(10): e77056. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0077056
Lovón, M. (2023). Ideologías lingüísticas y decolonialismo lingüístico sobre el subtitulaje en el aprendizaje del inglés. Textos en Proceso, 9(2), 73-90. https://www.asice.se/index.php/tep/article/download/397/431/
Marzà, A. y Torralba, G. (2013). Las normas profesionales de la traducción para el doblaje en España. TRANS: Revista de Traductología, (17), 35-50. https://doi.org/10.24310/TRANS.2013.v0i17.3226
Mesa-Fernández, M., Pérez-Padilla, J., Nunes, C., y Menéndez, S. (2019). Bienestar psicológico en las personas mayores no dependientes y su relación con la autoestima y la autoeficacia. Ciência & Saúde Coletiva, 24(1), 115-124. https://doi.org/10.1590/1413-81232018241.35302016
Moseley, C. (Coord.) (2010). Atlas de las lenguas del mundo en peligro. Unesco. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000189453
Organización para la Unidad Africana. (1981). Carta africana sobre los derechos humanos de los pueblos (carta de Banjul). https://www.acnur.org/fileadmin/Documentos/BDL/2002/1297.pdf
Ortiz Arriagada, J. B. y Castro Salas, M. (2009). Bienestar psicológico de los adultos mayores, su relación con la autoestima y la autoeficacia. Contribución de enfermería. Ciencia y Enfermería, 15(1), 25-31. https://doi.org/10.4067/S0717-95532009000100004
Ramón i Mimó, O. (1997). Declaración universal de derechos lingüísticos. Revista Iberoamericana de Educación, (13), 281-289. https://rieoei.org/historico/oeivirt/rie13a12.pdf
Remael, A. y Neves, J. (2021). A tool for social integration? Audiovisual translation from different angles. Linguistica Antverpiensia, New Series - Themes in Translation Studies, 6, 11-22. https://doi.org/10.52034/lanstts.v6i.176
República Portuguesa, Portal Diplomático (s. f.). São Tomé e Príncipe. https://portaldiplomatico.mne.gov.pt/relacoesbilaterais/historia-diplomatica?view=article&id=367:sao-tome-e-principe&catid=119:relacoes-diplomaticas
San Vicente, F. J. (2010). Guía básica para el conocimiento de la investigación etnográfica. El canto de la musa. https://culturainmaterial.es/id/eprint/29/1/Guia_basica_para_el_conocimiento_de_la_i.pdf
Solari Pita, H., De la Torre Tupayachi, Á., Rincón González, M. y Muñoz Ramírez, A. (2021). Esucharnos en la pantalla grande: Osankevantite Irira / El libro de Lila. El proceso de doblaje de películas a lenguas originarias en la comunidad Amazonía - Bajo Urubamba - Cusco - Perú. En C. E. Callapa Flores (Coord.), Experiencias em revitalización y fortalecimiento de lenguas indígenas en Latinoamérica. Argentina - Bolivia - Chile - Ecuador - Guatemala - México - Perú (pp. 177-188). Funproeib Andes. https://www.funproeibandes.org/?p=891
Suxo Yapuchura, M. (2017). Una experiencia de revitalización lingüística aimara en Lima-Perú. Lengua y Sociedad, 16(2), 65-89. https://doi.org/10.15381/lengsoc.v16i2.22376
Téla Nón. (2023a, enero 31). O nosso crioulo forro cruza a fronteira até Espanha. Téla Nón. https://www.telanon.info/cultura/2023/01/31/39776/o-nosso-crioulo-forro-cruza-a-fronteira-ate-espanha/
Téla Nón. (2023b, febrero 16). O sol, a lua e o Principezinho-Uma peculiar promoção do crioulo forro que renova o debate sobre as línguas nativas. Téla Nón. https://www.telanon.info/suplemento/opiniao/2023/02/16/39894/o-sol-a-lua-e-o-principezinho-uma-peculiar-promocao-do-crioulo-forro-que-renova-o-debate-sobre-as-linguas-nativas/
Tonkin, H. (2023). Introduction: Diversity of language, unity of purpose. En L. J. McEntee-Atalianis y H. Tonkin (Eds.), Language and sustainable development (pp. 1-10). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-24918-1_1
Una mà de contes. (2022, octubre 5). El Sol i la Lluna - Forro - Idiomes del món. Corporació Catalana de Mitjans Audiovisuals - 3Cat. https://www.ccma.cat/tv3/sx3/el-sol-i-la-lluna-21-llengua-forro/video/6179064/
Una mà de contes. (s. f.). Idiomes del món. Fent amics a São Tomé i Príncipe. https://www.ccma.cat/tv3/sx3/idiomes-del-mon-fent-amics-a-sao-tome-i-principe/noticia/3188849/
Uranga, B. (2013). Propuesta para la integración del criterio lingüístico en proyectos de cooperación para el desarrollo. Unesco Etxea. https://www.ehu.eus/documents/3120344/0/PropuestaIntegracion.pdf/45d8813a-c1e5-49a9-52f4-959a7dcf91f5?t=1696946130721
Urkizu, U. (2024). Txoria hodei artean. Elkar.
Veiga, R. (2004). A lingua do noso audiovisual. En Consello de Cultura Galega (Eds.), Libro branco de cinematografia e artes visuais em Galicia (pp. 311-330). Consello da Cultura Galega. https://consellodacultura.gal/publicacion.php?id=187
Publicado
Como Citar
Edição
Seção
Categorias
Licença
Copyright (c) 2024 Íkala, Revista de Lenguaje y Cultura
Este trabalho está licenciado sob uma licença Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.